Kilimo bora cha mihogo sehemu

Mihogo ni moja ya mazao ya mizizi na yenye umuhimu katika mazao makuu ya chakula baada ya zao la mahindi nchini Tanzania, tunaweza sema hivyo kutokana na umuhimu uliopo wa zao hili.
Umuhimu wa zao hilo unatokana na uwezo wa kustawi katika mazingira tofauti ya hali ya hewa na rutuba ya udongo. Muhogo unastahimili ukame na hivyo kuitwa zao la kinga ya njaa hasa kunapojitokeza ukosefu wa mvua katika msimu husika.

Zao la Muhogo linatumika kwa kuandaa aina mbalimbali ya vyakula, ikiwa ni pamoja na ugali, chipsi, maandazi, chapati, mkate, keki na biskuti. Pia majani yake hutumika kama mboga maarufu kisamvu.

Aina za muhogo
Kuna makundi mawili ya muhogo ambazo ni muhogo mtamu na mchungu. Katika makundi hayo kuna aina zaidi ya 21 za mihogo zilizothibitishwa na wataalamu wa kilimo nchini. Aina hizo za mihogo hulimwa kwa kuzingatia hali ya hewa na udongo katika kanda husika.

Kwa mujibu wa rekodi za kilimo cha muhogo nchini, kuna kanda nne zinazojihusisha na kilimo hicho. Kuna Kanda ya Pwani inayojumuisha Naliendele, Kiroba, Mkumba, Kibaha na Pwani.
Kanda ya Kati inajumuisha Hombolo, Dodoma, Makutupora na Mumba, Kanda ya Ziwa na Magharibi inajumuisha Mkombozi, Kyaka, Meremeta, Nyakafulo na Fuma ambapo Kanda ya Zanzibar na Pemba inajumuisha Kizimbani, Mahanda na Machui na Kama.
Kutayarisha shamba Muhogo hustawi zaidi kwenye udongo wa kichanga au ardhi tifutifu yenye rutuba ya wastani.

Shamba litifuliwe vyema baada ya kufyeka na kung’oa visiki kabla ya msimu ni vyema matuta yaandaliwe ili kuwezesha ukuaji wa mizizi, kurahisisha uvunaji.

Kutayarisha mbegu
Mbegu zichaguliwe kutoka kwenye miche ya muhogo isiyoshambuliwa na wadudu na magonjwa kama batobato na michirizi ya kahawia. Mbegu hukatwa vipandepande kutoka kwenye muhogo uliostawi vizuri na vitumba vizuri vilivyo karibu na kuondoa sehemu ngumu ya shina na sehemu ya juu kuepuka sehemu laini.

(Sehemu ya katikati ya shina ndiyo inafaa kukata pingili) Pingili/vipande hukatwa kwa urefu wa sentimeta 25 hadi 30 wastani wa vitumba vinane.

Kupanda muhogo
Muhogo hupandwa mwanzoni wa msimu. Pamoja na muhogo kuvumilia ukame, mvua chache hupunguza mazao. Upandaji unaostahili ni kufukia sehemu kubwa ya ya pingili ardhini kwa kuilaza mshazari kidogo (nyuzi 45) ili macho yatakapotoa machipukizi yaelekee juu. Shindilia udongo kando ya pingili.

Nafasi za upandaji nazo zimegawanyika kutokana na aina ya udongo, aina ya muhogo wenyewe na kama muhogo unachanganya na mazao mengine. Nafasi za upandaji zilizopendekezwa ni mita moja kwa mita moja ikiwa unapanda mbegu ya muhogo unazaa sana na muhogo wake ni mirefu.

Unapaswa kuacha nafasi ya mita moja kwa sentimeta 90 ikiwa unatumia mbegu ya muhogo unaozaa sana na muhogo wake ni mfupi mnene. Unapaswa kuacha nafasi ya mita 1 kwa sentimeta 75 ikiwa unatumia mbegu ya muhogo unaozaa kwa wastani.

Mbolea
Kwa kuwa muhogo unastawi vizuri katika udongo usio na rutuba Tanzania haina rekodi rasmi kuhusu ushauri wa mbolea inayopaswa kutumiwa katika kilimo cha muhogo. Hata hivyo unaweza kutumia kutumia samadi au mboji ili kuuongezea udongo wa shamba uwezo wa kutunza unyevu hasa maeneo yenye udongo wa kichanga.

Palizi
Ni muhimu kufanya palizi katika kilimo cha muhogo na ni vyema palizi ifanyike mara tatu kwa msimu ili kuzuia magugu ambayo husababisha kunyang’anyana lishe muhogo. Pia palizi inasaidia kuondoa majani yanayotengeneza maficho kwa visumbufu vya mimea (wadudu na magonjwa)

Kurudisha udongo kwenye mashina wakati wa palizi huongeza mazao.Visumbufu vya muhogo Ingawa muhogo unahimili ukame unaweza kuathiriwa na visumbufu yaani wadudu mbalimbali ikiwa ni Cassava whitefly wadudu weupe wanaoshambulia muhogo, cassava green mites (CGM), wadudu ambao hushambulia majani mapya ya muhogo hasa sehemu za chini na Scales yaani wadudu wanaojishika kwenye shina na kufyonza maji kutoka kwenye mti wa muhogo.

Visumbufu vingine ni cassava mealbugs yaani wadudu wanaoshambulia kwenye ncha za mashina/matawi kwenye majani machanga. Athari zake ni kwamba majani yanadumaa na kujikusanya pamoja, hivyo basi kupunguza ukuaji wa mmea kwa ujumla. Vile vile urefu kati ya pingili na pingili huwa fupi sana. Pia visumbufu kama mburumundu, nzige na vidugamba huathiri mihogo.